Avrupa Birliği’nin desteğiyle Ekim 2022’de başlayan ve dört sene sürmesi planlanan COST projesi ‘Cosmic WISPers’in bu yılki toplantısı İstinye Üniversitesi’nde (İSÜ) gerçekleştirildi. 3-4-5-6 Eylül tarihlerinde düzenlenen etkinliğe, alanında uzman isimler konuşmacı olarak katıldı. Etkinlikte evrenin karanlık yüzünü anlamaya yönelik, kuramsal ve deneysel çalışmalar masaya yatırıldı.
İstinye Üniversitesi (İSÜ), Avrupa Birliği tarafından desteklenen, Bilim ve Teknolojide Avrupa İş Birliği (European Cooperation in Science and Technology (COST)) aksiyonunun yıllık toplantısına ev sahipliği yaptı. Dört gün süren ‘Cosmic WISPers’, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Peyami Çelikcan, etkinlik yöneticileri Prof. Dr. Alessandro Mirizzi ve Prof. Dr. Serkant Ali Çetin’in açılış konuşmaları ile başladı.
İlk gün ‘Axion Parçacığı’ ve Kozmoloji konuşuldu
Evrende var olduğundan emin olunan ama ne olduğu henüz keşfedilmeyen karanlık madde ile ilgili kuramsal ve deneysel çalışmaların masaya yatırıldığı etkinliğin birinci gününde karanlık maddenin parçacığı olduğu düşünülen ‘axion parçacığı’ ve kozmoloji konuşuldu. Türkiye’de ilk defa gerçekleşen etkinliğin ikinci gününde karanlık madde çalışmaları ile ilgili kuramlar, model inşası ve astrofizik ele alındı. Üçüncü ve dördüncü günde ise karanlık madde araştırmalarının geleceği üzerine tartışıldı.
Öte yandan, etkinliğin üçüncü gününde, İSÜ Bilim ve Teknoloji İletişimi Koordinatörlüğü desteğiyle düzenlenen “Duyamadığımız Kozmik Fısıltılar: Evrenin Karanlık Yüzü” başlıklı halka açık konferans ile yapılan ileri araştırmalar geniş bir katılımcı kitlesine basit bir dille aktarıldı.
Bu COST aksiyonu sayesinde Türkiye’de ilk defa, evrenin karanlık yüzüyle ilgili çalışmalar masaya yatırılırken, halka açık konferansta projenin yürütücüsü Prof. Alessandro Mirizzi ve İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin açıklamalarda bulundu.
“Henüz karanlık maddenin doğasını bilmiyoruz”
İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, yaptığı konuşmada şunları söyledi:
“Her ne kadar eksiklikleri olduğunu bilsek de, gözlemlediğimiz evrendeki yapıtaşlarını ve etkileşmeleri çok iyi açıkladığını bildiğimiz Standart Model ile yapılan hesaplar evrenin gözlemlediğimiz/ölçtüğümüz halini açıklamaya yetmiyor. Evren hakkında gözlemler sonucu elde ettiğimiz bulgular, onu oluşturduğunu düşündüğümüz madde ve enerjinin çok daha fazlasının var olması gerektiğini gösteriyor. Karanlık maddenin var olduğuna dair dolaylı deneysel kanıta sahibiz. Ama henüz karanlık maddenin doğasını bilmiyoruz. Karanlık enerjinin ise evrenin ivmelenerek genişlemesinden sorumlu olduğunu söyleyebiliriz.”
İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin
“Büyük mesafeler için evrenin ışıktan daha hızlı genişlediğini söyleyebiliriz”
Büyük mesafeler için evrenin ışıktan daha hızlı genişlediğinin söylenebileceğini belirten Çetin, “Uzayın oldukça yavaş genişlediğini görüyoruz. Kozmik mesafeler 1 milyon yılda sadece yüzde 0,007 oranında artıyor. Bu oran, evrenin ömrü boyunca biraz değişmiştir. Peki, evren ışıktan daha hızlı mı genişliyor? Bu, baktığınız ölçeğe bağlı, gerçekten büyük mesafeler için evrenin ışıktan daha hızlı genişlediğini söyleyebiliriz. Ancak, uzayın genişlemesinin hareket eden nesnelerle hiçbir ilgisi olmadığını unutmayalım ve bu çerçevede hiçbir şekilde ışık hızıyla sınırlı değil” dedi.
“Evrenin karanlık yüzünü anlamaya yönelik bir toplantıya ev sahipliği yapıyoruz”
İSÜ’de yapılan çalışmalarla ilgili de konuşan Çetin, şunları söyledi:
“Evrenin karanlık yüzünü anlamaya yönelik, kuramsal ve deneysel çalışmaların masaya yatırıldığı ve ilgili araştırmaların geleceğini şekillendirecek bir toplantıya ev sahipliği yapıyoruz. Parçacık Fiziğinin Standart Modeli’nin çeşitli uzantılarında ortaya çıkan çok zayıf etkileşen ‘sıska’ parçacıklara (WISP’ler) odaklanan bu programın amacı, özellikle aksiyonlar, aksiyon benzeri parçacıklar ve karanlık fotonlar olmak üzere bu WISP’lerin teorik temellerinden, astrofizikteki dolaylı gözlemsel sonuçlarına, çarpıştırıcılarda ve diğer laboratuvar deneylerinde doğrudan tespitlerine kadar kapsamlı bir çalışmasıdır.”
“Etkinlikte genç öğrencileri gördüğüm için mutluyum”
Projenin yürütücüsü Prof. Dr. Alessandro Mirizzi, yaptığı konuşmada, toplantıda yer almaktan dolayı duyduğu mutluluğu dile getirirken, “Bu kadar genç öğrencinin aramızda olmasından dolayı çok mutluyum. Çok güzel bir lokasyonda, güzel bir toplantıda bir hafta beraberdik. Birçok bilim insanı çalışmalarını paylaşmak için bir aradaydı ve birçok konuyu tartıştı” diyerek katılımcılara teşekkür etti.
İSÜ Bilim ve Teknoloji İletişimi Koordinatörlüğü ve Temel Bilimler Bölümü işbirliği ile düzenlenen “Duyamadığımız Kozmik Fısıltılar: Evrenin Karanlık Yüzü” adlı halka açık konferansta Türkiye'de bu alana ilgi gösteren genç araştırmacılar da yeni projeler ve iş birlikleri için fırsat yakaladı.
“Amaç WISP çalışmaları yürütmek için etkileşimi teşvik etmek”
Etkinliğin son gününde yine karanlık madde araştırmalarının geleceği üzerine yoğunlaşılırken, kapanış konuşmasını yapan İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, şunları söyledi:
“İstinye Üniversitesi olarak, evrenin karanlık yüzünü anlamaya yönelik, kuramsal ve deneysel çalışmaların masaya yatırıldığı bir toplantıya ev sahipliği yaptık. COSMIC WISPers programının temel amacı, parçacık fiziği, astrofizik ve kozmolojinin kesişen ve disiplinler arası alanında sistematik ve tutarlı bir temelde WISP çalışmaları yürütmek için farklı ve tamamlayıcı uzmanlığa sahip bir camianın oluşumunu ve etkileşimini teşvik etmek. Bu etkinliğe ev sahipliği yaparak Türkiye’deki genç araştırmacılara katılım fırsatı yarattığımız ve bu alandaki çalışmalara katkı sunduğumuz için çok mutluyuz.”
